Türkiye ve AB, Suriye konusunda hangi başlıklarda uzlaştı?

Avrupa Birliği (AB) Kurulu Lideri Ursula von der Leyen ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Ankara’da yaptıkları yaklaşık üç saatlik görüşmede, Suriye’deki son gelişmeler ışığında Ankara- Brüksel ortasında nasıl bir iş birliği yapılabileceğini ele aldılar.

Erdoğan, Suriye’nin yine imar ve inşası için AB’den önemli bir takviye beklediklerini kaydederken, von der Leyen yeni kurulacak idarenin azınlıklar ve farklı etnik-dini kümelere saygılı bir yol izlemesine vurgu yaptı.

AB Komisyon Başkanı, Türkiye‘nin bölgede barış ve istikrar için çok değerli bir rol oynadığını belirterek, ileriki süreçte iş birliğinin ağırlaşarak devam edeceğini vurguladı. Komisyon Başkanı, Türkiye‘deki Suriyeli mülteciler için 1 milyar Euro’luk yeni bir fon tahsis ettiklerini de açıkladı.

Esad rejiminin beklenmedik bir formda çökmesi ve Suriye’de Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ) liderliğinde yeni bir devrin başlaması, Türkiye-AB ortasında da yeni bir iş birliği tabanın kurulmasına neden oldu.

AB Komisyon Başkanı olarak ikinci dönemine başlayan Ursula von der Leyen, geçen hafta telefonda görüştüğü Cumhurbaşkanı Erdoğan ile yüz yüze görüşmek üzere 16 Aralık akşam saatlerinde Ankara’ya geldi.

İki önder, 17 Aralık günü üç saate yakın bir görüşme gerçekleştirdiler. Görüşmenin akabinde açıklama yapan Erdoğan ve von der Leyen, Türkiye-AB münasebetlerini, Suriye’deki gelişmeleri ve iş birliği imkanları ile öbür bölgesel mevzuları ele aldıklarını açıkladılar.

Ankara- Brüksel çizgisinde en acil bahis Suriye

Türkiye ve AB, 2011’de başlayan iç savaşın milyonlarca Suriyelinin Türkiye üzerinden Avrupa’ya gitmeye başladığı 2014-2015 devrinden itibaren çok yakın bir işbirliğinde bulunuyorlar. Bu sürecin en kıymetli mutabakatı 2016’da yapıldı.

AB, Suriyeli mültecilerin Türkiye’de kalmaları şartıyla birinci kademede toplam 6 milyar Euro’luk bir finansman sağlama kelamı verdi. Hala işleyen bu muahede kapsamında Türkiye’deki Suriyelilere yapılan yardımın 10 milyar Euro’yu bulduğu kaydediliyor.

Erdoğan ve von der Leyen’in açıklamaları, Esad rejiminin çökmesinin akabinde Ankara- Brüksel iş birliğinin niteliğinin değiştiğini, tarafların Suriye’nin yine inşası ve imarı ile yurt dışındaki Suriyelilerin ülkelerine geri dönüşüne odaklanacaklarını gösteriyor.

Türk Cumhurbaşkanı, Ankara’nın bu taraftaki talebini “Birliğin ülkemizin yükünü hafifletmek maksadıyla sağladığı takviyesi, istekli geri dönüşleri kolaylaştırmak için çeşitlendirmesini bekliyoruz. Bu takviyenin Suriye’de temel altyapı yatırımlarını içerecek biçimde orta ve uzun vadeli, kapsamlı ve sürdürülebilir olması çok mühimdir. Suriye’nin kuzey bölgelerinde bu alanda birçok faaliyette bulunmuş bir ülke olarak birlikte çalışmaya hazırız,” sözleriyle somutlaştırdı.

Türkiye, bilhassa Suriye’nin kuzeyinde Afrin üzere kentlere Suriyelilerin geri dönüşlerini hızlandırmak için altyapı ve konut üretimi çalışmalarında bulunmuştu. AB’den de bu çalışmalar için finansal dayanak istemiş lakin somut cevap alamamıştı. Ankara’da yapılan değerlendirmeler, hem Türkiye hem de Avrupa’daki Suriyelilerin fakat ülkenin tekrar inşası ve imarı konusunda ilerleme sağlanırsa kitlesel dönüşe geçeceğine işaret ediyor.

AB: Geçiş süreci dikkatli ve barış içinde olmalı

Avrupa Komisyonu Başkanı von der Leyen ise gelişmelerin Suriye halkı için umut verici olduğunu lakin riskleri de içinde barındırdığını vurguladı.

“Sahadaki durum hala istikrarsız. Gelişmeleri çok yakından takip ediyoruz. Suriye halkı barışçı bir geçiş periyodunu hak ediyor” diyen Leyen, bu sürecin ülkenin toprak bütünlüğünü, egemenliğini, devlet kurumlarını koruyacak ve çeşitlilik içeren halkının beklentilerini karşılayacak halde olması gerektiğini belirtti.

Avrupa’nın Suriye’nin bu kıymetli sürecinde takviye vereceğini belirten von der Leyen, Suriyelilerin istekli, inançlı ve onurlu geri dönüşleri için BM Mülteciler Yüksek Komiserliği ile çalışacaklarını kaydetti.

Komisyon Başkanı, Türkiye ile iş birliğinin süreceğini lakin bunun bilhassa göç idaresi ve sistemsiz göçmen hareketliliğinin engellenmesine karşı olacağını bildirdi. Von der Leyen’in, ülkenin tekrar yapılanması yahut inşası üzere alanları bu iş birliği kapsamında dillendirmemesi dikkat çekti.

Türkiye’deki Suriyeli mülteciler için 1 milyar Euro

Von der Leyen, Erdoğan ile yaptığı açıklamada, son gelişmeler ışığında AB Komitesi’nin Türkiye’de bulunan Suriyeliler için eğitim ve sıhhat alanlarında kullanılması için 1 milyar Euro yeni bir fon tahsis ettiğini açıkladı.

Komisyon Başkanı, “Önümüzde yoğun bir çalışma var; ve ben Suriyeliler tarafından yönetilen ve sahip çıkılan siyasi geçiş sürecinin desteklenmesi ile aday ülke olan Türkiye ile AB ortasındaki bağlantıların derinleştirilmesi için düzgün işbirliğimizi sürdürmeyi dört gözle bekliyorum,” diye konuştu.

‘IŞİD’in canlanmasına müsaade veremeyiz’

Erdoğan, basın toplantısında, ülkedeki güvenlik mevzularının ele alındığını, bu kapsamda Suriye topraklarında varlıklarını sürdüren IŞİD ve PKK üzere “terör örgütlerinin” durumunu konuştuklarını kaydetti.

Cumhurbaşkanı, Türkiye’nin ne IŞİD’in ne PKK’ın “palazlanmasına” müsaade etmeyeceğini Leyen’e aktardığını açıkladı.

Türkiye, Suriye’nin doğusunda IŞİD ile uğraşta “yerel partner” olarak kullanılan Halkın Savunma Birlikleri’ni (YPG) PKK’nın Suriye ayağı olarak ve “terör örgütü” olarak tanımlıyor.

Leyen ise bölgenin istikrarı açısından Türkiye’nin rolünün kıymetine dikkat çekerken, “terör karşısında herkesin uyanık olması gerektiğini” kaydetti. Komisyon Başkanı, “IŞİD’in özellikle doğu Suriye’de yine canlanması gerçek bir risk. Buna müsaade veremeyiz. Türkiye’nin legal güvenlik dertleri da dikkate alınmalı. Birebir vakitte, tüm azınlıklar dahil, bütün Suriyelilerin inançta olduğundan da emin olmalıyız”, sözlerini kullandı.

Avrupa’daki birçok ülke, Türkiye’nin YPG ile çabasını gerçek bulmuyor ve hudut ötesi operasyon yapmasına karşı çıkıyor. Von der Leyen’in basının önünde yaptığı açıklamada, taraflar açısından hassasiyet yaratacak değerlendirmeleri yapmaması bu açıdan dikkat çekti.

Türkiye-AB alakaları de ele alındı

Kasım ayı sonunda kurulan komisyonun başkanı olarak ikinci 5 yıllık devrine başlayan von der Leyen, birinci ziyaretlerinden birini Ankara’ya yapmış olmasının tesadüf olmadığını, Ankara- Brüksel bağlantılarının bu periyotta ilerletilmesi için çalışacağını kayda geçirdi.

Von der Leyen’in bu kapsamda bahsettiği ana başlıklar ortasında dondurulan iştirak sürecinin yer almaması dikkat çekti.

Brüksel‘den ‘yeni vizyon’ beklentisi

Komisyon Başkanı, bunun yerine ekonomik ve ticari alakaların zenginliğinden ve gümrük birliğinin güncellenmesi başlığından bahsetmeyi tercih etti.

Avrupa Yatırım Bankası’nın Türkiye’de tekrar faaliyetlere başlamayacağını, ticaret konusunda yüksek seviyeli diyaloğunun gerçekleştirileceğini kaydeden von der Leyen, Kıbrıs meselesinin tahlili için BM liderliğinde müzakerelerin tekrar başlatılması ile Rusya’ya uygulanan yaptırımların delinmemesi mevzularını da ele aldıklarını kaydetti.

Erdoğan ise Türkiye-AB bağlarının ilerletilmesi için Brüksel’den “yeni bir vizyon” yaratması istemini lisana getirdi.

Türkiye’nin AB üyeliğini “stratejik bir hedef” olarak gördüğünü, AB’den de emsal bir tutum beklediklerini kaydeden Erdoğan, 19 Aralık’ta toplanacak AB önderler tepesinden Türkiye’ye uygulanan yaptırımların kaldırılması ile gümrük birliğinin güncellenmesi ve vize sıkıntılarının aşılması için kolaylık içeren düzenlemelerin yapılması beklentisinde olduklarını açıkladı.

Cumhurbaşkanı, son gelişmelerin münasebetlere olan tesirini özetlerken ise “Türkiye ile Avrupa Birliği ortasında her zamankinden daha güçlü ve kurumsallaşmış bir bağa muhtaçlık var. Aday ülke olarak biz bu iradeye sahibiz” tabirlerini kullandı.