Dışişleri Bakanı Fidan, Al Jazeera televizyonuna değerlendirmelerde bulundu Açıklaması

Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, “Suriye halkının acil gereksinimlerinin olduğu bir devirdeyiz, bunlar ötelenemez. Mültecilerin Suriye‘ye geri dönebilmelerini sağlamak durumundayız. Şu an orada kurumsal problemler da var, bürokrasi ve kamu hizmetleri maalesef çökmüş durumda. Hasebiyle bunlara tekrar işlerlik kazandırmak gerekiyor.” dedi.

Fidan, Katar merkezli Al Jazeera televizyonuna Orta Doğu’daki gelişmelere ait değerlendirmelerde bulundu.

ABD’nin seçilmiş başkanı Donald Trump’ın Suriye‘deki iktidar değişikliğinde Türkiye’nin rolüne ait argümanlarına yönelik, “Bu ele geçirme olarak tanımlanamaz. Suriye‘de yaşanan hadiseyi bu halde tanımlamak önemli bir yanılgı olur. Suriye halkı açısından bu bir ele geçirme değil. Yaşanan şey, Suriye halkının iradesinin idaresi ele alması, orada denetimi ele almış olmasıdır.” tabirini kullandı.

Fidan, “Suriye’yi yönetecek gücün Türkiye’yle olduğunu söylemek hakikat olmaz mı?” sorusuna, “Biz asla bu türlü bir şey istemeyiz. Bölgemizde yaşananlardan hepimizin büyük dersler çıkardığına inanıyorum.” diyerek, tahakküm kültürünün bölgeyi mahvettiğine işaret etti.

“Dolayısıyla ne Türk tahakkümü, ne Fars tahakkümü, ne de Arap tahakkümü olmalı. Daima birlikte işbirliğini temel almalıyız.” diyen Fidan, Suriye halkının yanında olunması gerektiğini ve bunun tahakküm üzere görülmemesi gerektiğini vurguladı.

“YPG, temel prestijiyle PKK’nın uzantısıdır”

Fidan, PKK terör örgütünün Suriye’deki uzantısı YPG’nin Türkiye için kıymetli bir tehdit oluşturduğunu belirterek, YPG’nin işgal ettiği yerlerdeki varlığını ve hakimiyetini sürdürmeye çalıştığını tabir etti.

YPG’nin kendisini Batı’ya DEAŞ’la gayrette eden bir küme olarak göstermeye çalıştığını vurgulayan Fidan, şunları kaydetti:

“Bu, onların gerçek kimliğini gerçek yansıtan bir tanımlama değil. Çünkü onlar orada esasen bir terör örgütü olarak bulunuyorlar. DEAŞ ile çaba, tek başına bir uygunluk göstergesi olamaz. Çünkü orada farklı devletler ve farklı kümeler da oldu, farklı nedenlerde bunların her biri DEAŞ ile gayret etti. YPG, temel prestijiyle PKK’nın uzantısıdır. (YPG/PKK) Saflarını Türkiye, İran, Irak ve Avrupa ülkelerinde gelen milletlerarası yabancı terörist savaşçılarla doldurmuş bir örgüttür. Fakat Batılı dostlarımız, YPG’nin esasen PKK’nın uzantısı olduğu gerçeğini ne yazık ki görmezden geliyorlar.”

Bakan Fidan, “ABD Savunma Bakanı Ash Carter, 2016 yılında Kongre’de YPG ile PKK ortasında ilişki olduğunu itiraf etmişti. YPG ile PKK’nın birebir şey olduğunu açıklamıştı. ABD, PKK’yı terör örgütü olarak görüyor. Bu durumda ABD’ye, ana bileşeni YPG’den oluşan SDG’ye verdiği takviyesi kesmesi davetinde bulunuyor musunuz?” sorusuna, Türkiye’nin, uzun müddettir ABD’ye bu tarafta davette bulunduğu karşılığını verdi.

Bakan Fidan, bunun Türkiye olarak ulusal çıkarlar açısından bir tehdit olduğuna dikkati çekerek, “Bölgedeki istikrarlar bozulsun istemiyoruz. Lakin ulusal çıkarlarımızı gözetmek ve korumak zorundayız. ABD ile bu bahisteki görüşmelerimiz sürüyor.” dedi.

Türkiye’nin Suriye’de askeri operasyon yapacağı argümanlarına ait soru üzerine, Şam’da yeni idare devrinin başladığını anımsatan Fidan, bu bahsin öncelikle yeni idarenin sıkıntısı olduğunu ve bunun çözülmesi durumunda Türkiye’nin müdahalesine gerek kalmayacağını kaydetti.

Fidan, yeni idarenin Suriye’de büsbütün denetimi ele alması gerektiğini vurguladı.

“Başta siviller olmak üzere Kürtler de asli memleketlerinde yaşamalı”

Fidan, “Türkiye açısından bakıldığında, Suriye’de bir özerk Kürt bölgesi yahut Kürt oluşumu kelam konusu olabilir mi? Yoksa Türkiye bu bir tehdit olarak mı algılar?” sorusuna şu karşılığı verdi:

“Benim Suriye halkı ismine konuşmam yanlışsız olmaz. Sorduğunuz konu, Suriye halkının bileceği bir iştir. Bu onların vereceği bir karar. Ancak ben hem bir temenni, hem Türkiye’nin siyaseti olarak şunu söyleyebilirim. Suriye’de Kürt, Arap, Türkmen, herkesin, tüm sivillerin asli yerlerinde yaşamalarını istiyoruz.

Hiç kimse rahatsız edilmemeli, kentlerini, köylerini terk etmek zorunda bırakılmamalı. Öteki yere göçe zorlanmış olanlar, tekrar memleketlerine dönebilmeli. Kelamın özü, başta siviller olmak üzere Kürtler de asli memleketlerinde yaşamalı.”

Fidan, Türkiye’nin Suriye’deki Türk askeri varlığının iki amacı olduğuna, birincisinin Türkiye’ye daha fazla kitlesel göçü engellemek, ikinci maksadın de, terörle uğraş olduğuna dikkati çekti.

Türkiye’nin bu iki problem çözüldüğü takdirde Suriye’de durması için rastgele bir sebebi kalmayacağının altını çizen Fidan, halihazırda bu tarafta yanlışsız adımların atıldığını bildirdi.

Fidan, Suriye’deki durumun gidişatının görülmesi için vakit verilmesi gerektiğine işaret etti.

Suriye’deki yeni idarenin yasal muhatap olarak görüldüğünü ve onlarla irtibat kurulmaya başlandığını aktaran Fidan, Türkiye’nin Şam Büyükelçiliğinin tekrar faaliyete geçtiği anımsattı.

“(Suriyeli mülteciler) Dönmeyi arzulamaları natürel ki memnuniyetle karşılanır”

Fidan, Avrupa Birliği’nin (AB) eninde sonunda Suriye’ye yönelik yaptırımları kaldıracağını düşündüğünü söyleyerek, AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen’in Ankara’daki temaslarına değindi.

“Aldığımız bildiri şu: Şam idaresi gerçek adımlar atarsa, sanırım yaptırımları kaldırmaya hazırlar. Yaptırımlar, kalkınma ve göçmenlerin geri dönüşünün birebir anda olamayacağının farkındalar. ” diyen Fidan, yeni hükümetin, kalkınma istikametinde adım atarak insanların temel gereksinimlerini karşılayabilmesi ve mültecilerin geri dönebileceği ortam hazırlanabilmesi için yaptırımların kalkması gerektiğini vurguladı.

Bakan Fidan, “Bunu yapmak için de Şam’daki idaresi yasal olarak tanımak gerekiyor. Sizce AB ve ABD bunu yapmalı mı? Şam’daki yetkilileri şu basamakta yasal bir hükümet olarak tanımalılar mı?” sorusuna, “Biliyorsunuz bunun iki boyutu var. Biri yasal boyut, oburu pratik boyut. Şu an pratik adımlardan bahsediyoruz. Biliyorsunuz, Şam’daki hükümetle bağlantıya geçme ve onlarla görüşme fiilen esasen başlamış vaziyette. BM, AB ve birtakım Avrupa ülke yetkililerini görüyoruz. Şam’daki hükümetle temas kurmaya başladılar.” karşılığını verdi.

Türkiye’deki Suriyeli mültecilerin, ülkelerinde yeni ortamın kıymetlendirilerek, istekli, inançlı bir halde geri dönmesinin umulduğunu kaydeden Fidan, “Dönmeyi arzulamaları alışılmış ki memnuniyetle karşılanır.” tabirini kullandı.

Fidan, ülkesine dönen Suriyeli mülteci sayısında yavaş bir artış görüldüğünü söyleyerek, daha fazla istikrar ve daha inançlı bir ortam görüldükçe daha fazla insanın geri döneceğini düşündüğünü belirtti. Bakan Fidan, “Ama bunun için şimdi çok erken.” dedi.

“Suriye halkının acil muhtaçlıklarının olduğu bir devirdeyiz, bunlar ötelenemez”

“Şam’daki yeni yetkililerle direkt temasınız var mı? Onlar ve HTŞ hakkındaki fikriniz nedir? Batılı yetkilileri dinlediğimiz vakit, HTŞ’nin El Düstur üzere kümelerle geçmişteki irtibatları hakkında çok fazla kaygı duyuyoruz. Sayın Dışişleri Bakanı, HTŞ sizce geçmişle ilişkilerini kesti mi?” sorusuna, Fidan, 13 yıl Ulusal İstihbarat Teşkilatı (MİT) Başkanlığı yaptığını hatırlatarak cevap verdi.

Fidan, İdlib’in coğrafik olarak Türkiye’nin yakınında olduğuna değinerek, “Doğal olarak teröristleri ve terör ilişkili faaliyetleri yakından takip ediyoruz. HTŞ’nin El Düstur, DEAŞ ve gibisi radikal ögelerden uzaklaşmak için büyük adımlar attığını düşünüyorum.” dedi.

Türkiye’nin Suriye’de tekrar bir iç çatışma görmek istemediğini belirten Fidan, şunları kaydetti:

“Bu nedenledir ki biz tüm muhalif kümelere bir ortaya gelmeleri ve daima birlikte kapsayıcı bir hükümet kurmaları istikametinde yapan tavsiyelerde bulunuyoruz. Suriye halkının acil gereksinimlerinin olduğu bir devirdeyiz, bunlar ötelenemez. Mültecilerin Suriye’ye geri dönebilmelerini sağlamak durumundayız. Şu an orada kurumsal sıkıntılar da var, bürokrasi ve kamu hizmetleri maalesef çökmüş durumda. Hasebiyle bunlara tekrar işlerlik kazandırmak gerekiyor. İnsanlara temel hizmetler, sıhhat, ulaşım, besin, eğitim, irtibat bir an evvel sağlanmalı. Beşerler hayatın olağanlaştığını fakat bu formda hissedebilirler.”

“Bölge yakın geçmişten büyük dersler çıkardı”

Fidan, bu süreçte Rusya ve İran ile görüşüldüğünü ve Türkiye’nin bildirilerinin iletildiğini söyleyerek, bölgenin yakın geçmişten büyük dersler çıkardığını belirtti.

“Türkiye’nin Suriye’de rastgele bir tahakküm peşinde olduğu stilinde bir izlenim doğmasını istemiyoruz”

Türkiye’nin, Suriye’deki muhaliflerin büyük bir hücuma başlayacağından haberdar olmadığını söyleyen Fidan, şu değerlendirmede bulundu:

“Malumunuz, uzun vakittir bilhassa HTŞ’nin bu türlü bir niyeti olduğundan haberdardık. Lakin bizim tavrımız ve temel korkumuz temelde iki soruna odaklanmış durumdaydı: Suriye’deki daha büyük istikrarsızlık sonucunda daha büyük göç akını yaşanması ve terör risklerinin artması. Rejimin, bilhassa son iki-üç yıldır iyece zayıfladığını biliyorduk. Muhalif güçlerin kuzeyden yapacakları ani bir askeri harekatın bir biçimde başarılı olacağının farkındaydık.

Ancak İranlıların ve Rusların ağır silahlar kullanıp kullanmayacaklarının olağan ki garantisi yoktu. Bilhassa de sivilleri hiçbir ayrım gözetmeksizin bombalamaya başlayabilirler, bu da muhaliflerin denetimindeki yerlerde büyük bir terör, panik ve şok yaratabilirdi. Bunun garantisi yoktu. Lakin son hadisede Şam’a hakikat harekete geçmelerinin akabinde, bize düşen durumu denetim altında tutmak ve işin salimen sonuçlanmasını sağlamaktı. Bu nedenle diplomatik adımların ve uğraşların bilhassa değerli olduğunu düşündük.”

Bakan Fidan, son gelişmelerle birlikte Türkiye’nin bölgedeki sorumluluğunun arttığının altını çizerek, Suriye’de yeni kurulan hükümete teknik yardım sağlanması istikametinde elinden geleni yapması gerektiğini söyledi.

Suriye’de devlet kurumlarının tamamının çökmüş vaziyette olduğunu hatırlatan Fidan, yeni hükümetin ülkeyi yine inşa etmesi için uğraşlı bir halde çalışması gerektiğini aktardı.

“Kapsayıcı bir hükümet kurmalarını istiyoruz”

Türkiye’nin kalkınma ve siyasi istikrar problemlerinin çözülmesi konusunda, komşuları başta olmak üzere Irak, Ürdün, Mısır, Suudi Arabistan, Katar, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) üzere ülkelerle birlikte çalışılması gerektiğini vurguladı.

Fidan, bölgede kimi tansiyonların olabileceğini, herkesi şad etmek ve taleplerini tümüyle karşılamanın neredeyse imkansız olduğunu kaydederek, memleketler arası ve bölgesel toplum olarak üzerinde mutabakat sağlanan unsurlara bakılması gerektiğini kaydetti.

Şam’daki yeni hükümetten beklentilere yönelik Fidan, şunları kaydetti:

“Yeni idaresi başta DEAŞ ve PKK olmak üzere terör kümeleriyle işbirliği içinde görmek istemiyoruz. Komşu ülkelere rastgele bir tehdit oluşturmalarını istemiyoruz. Azınlıklara, Hristiyanlara, Alevilere, Ezidilere, Türkmenlere, Kürtlere makûs davranmalarını istemiyoruz. Kapsayıcı bir hükümet kurmalarını, ülkenin toprak bütünlüğünü, siyasi birliği ve egemenliği sağlamalarını istiyoruz. Bunlar herkesin üzerinde mutabık kaldığı prensipler. Bence bu prensipler üzerinde mutabık olan tüm tarafların, Şam hükümetine bu unsurlar doğrultusundaki beklentilerini iletmesi lazım.”

Fidan, “ABD’nin YPG’yi destekleyerek bir terör kümesini desteklediğini düşünüyor musunuz?” sorusuna, “Evet” karşılığını vererek, bunun ABD’li yetkililere tekraren, açık açık hatırlatıldığını vurguladı.

Bakan Fidan, “Peki bu siyaset değişmezse, bu sizi Amerika Birleşik Devletleri ile bilhassa de iktidara gelen yeni idareyle bir çarpışma rotasına sokar mı?” sorusuna da, şu karşılığı verdi:

“İşte bu tam da bizim yıllardır kaçınmaya çalıştığımız şey. Bir yandan terör tehdidi ile gayret ettik, öbür yandan da ABD ile karşı karşıya gelmemeye ihtimam gösterdik. Bu maksatla Suriye’deki Amerikan güçleriyle bir çatışmasızlık sistemi kurduk. Böylelikle terörist amaçlara yönelik operasyonlarımızı, istihbarat ve askeri operasyonlarımızı yürütürken tıpkı vakitte Amerikalılarla çatışmasızlığı sağladık. Yani diplomatik ve askeri açıdan şiddetli bir işti lakin şu ana kadar buraya getirdik, lakin her vakit büyük bir çatışma riskini göze alarak, zira dediğim üzere, onların orada varlığı var, bizim de orada varoluşsal tehdidimiz var. Hasebiyle şu an her iki taraf da bu sorunun farkında. Buna uygun adımlar atıyoruz. Lider Trump birinci periyodunda bu siyasetlerden vazgeçilmesi için birkaç sefer talimat vermişti lakin maalesef o vakit kimse onu dinlemedi.”

ABD’nin, Türkiye’den, PKK/YPG’ye karşı büyük bir atak başlatmaması talebinde bulunduğu savlarına yönelik, “DEAŞ ilgili operasyonların aksamaması konusunda daima bir vurgu var. Fakat bizden, kendimize yönelik terör tehdidini ele almamamızı isteyemezler. Zati bu türlü bir şeyi dinlemeyiz. Bunu yapamazlar…” karşılığını verdi.

Fidan, öteki bir yol bulunması gerektiğini, Türkiye’nin operasyonlara devam edeceğini vurguladı.

“Netanyahu hükümeti, intihara meyilli bir hükümet”

Bakan Fidan, İsrail’in Golan zirvelerindeki işgalini genişletmesine ait, “Olayların birinci günlerinde İsrail tarafından atılan birinci birkaç adım, birtakım güvenlik tedbirleri üzere okunabilirdi. Lakin (İsrail Başbakanı Binyamin) Netanyahu hükümetinin işgal altındaki Golan Tepeleri’ndeki nüfusu iki katına çıkardığını açıklamasının akabinde olay bence bu yeni bir boyut kazandı.” değerlendirmesini yaptı.

“Netanyahu hükümeti bence yalnızca soykırımcı değil, tıpkı vakitte intihara da meyilli bir hükümet. Bu hükümet, yalnızca bölgemizin, Arapların ve Müslümanların geleceğini değil, Yahudi ve İsrail halkının geleceğini de tehdit ediyor.” diyen Fidan, Netanyahu hükümetinin gelecek için de büyük, makus bir miras oluşturduğunu söyledi.

“İran’ın Dini Lideri Ayetullah Ali Hamaney’e kulak verecek olursak, çarşamba günü Esad’ın devrilmesinin ABD ve İsrail’in bir planının sonucu olduğunu söyledi. Yani, sanırım onların bakış açısına nazaran, ‘…direniş ekseni’ olarak isimlendirdikleri ‘Bu kırıldı…’ diyorlar. Siz bunu nasıl görüyorsunuz?” sorusuna da, Fidan şu cevabı verdi:

“İranlı dostlarımız kusura bakmasınlar. Biz onlarla bu tartışmayı, tahminen de bin kere yaptık. Gerçekten onların Suriye’deki varlığının Gazze’de büyük bir soykırımı engellemediği görüldü.”