MİA Başkanı Köse, AA’da düzenlenen “ODAK: Suriye” programında konuştu Açıklaması

Milli İstihbarat Akademisi (MİA) Lideri Prof. Dr. Talha Köse, Suriye’de ne olursa olsun Türkiye‘nin duyarsız kalamayacağını belirterek, “Suriye’de oluşabilecek siyasi yapı da Türkiye‘yi ilgilendiriyor. Bugün için Türkiye‘nin temel korkusu PKK/PYD, SDG.” dedi.

Köse, Orta Doğu’nun yeni ve kilit problemlerinden biri olan Suriye krizinin bölgesel ve milletlerarası tesirlerini kıymetlendirmek hedefiyle AAtöyle’de düzenlenen, “ODAK: Suriye” programına katıldı.

Bölgesel ve milletlerarası gelişmeleri takip ederken en önemli kaynaklarından birinin Anadolu Ajansı olduğunu belirten Köse, “Böylesi bir mecranın Türkiye‘nin stratejik vizyonuyla misal bir halde genişlemesi bizleri mutlu ediyor.” dedi.

Suriye’deki durumda Türkiye‘nin çok değerli bir rolü bulunduğunu söz eden Köse, “Geçmiş prestijiyle bakıldığında Suriye’de gücü ve kaynakları elinde tutan, halkıyla paylaşmayan bir rejim vardı. Bu durumu da kendi güvenlik güçleri, istihbaratı üzerinden koordine ediyordu. Birtakım dış güçlerin de dayanağıyla bu rejimi uzun yıllar devam ettirirler.” diye konuştu.

Suriye’de ekonomik kaynakların aşikâr küçük bir azınlığa dağıldığını, bundan oluşan hoşnutsuzluğun Arap Baharı süreciyle tekrar gün yüzüne çıktığını lisana getiren Köse, şunları kaydetti:

“Suriyelilerin temel talebi daha fazla özgürlük, daha fazla refahtı. Bununla ilgili ortaya çıktılar. Mevcut rejimin kendini değiştirmesini istediler. Bunu ıslahat yoluyla da yapabilirdi, öteki yollarla da yapabilirdi. Lakin rejim durumunu değiştirmedi. Bundan sonraki süreç çok farklı bir formda devam etti. Yani sert önlemler ortaya çıktıktan sonra, devrimciler baskılanmaya başladıktan sonra artık şiddet devreye girmiş oldu.”

Köse, Suriye’de 2013 sonrasında daha fazla demokratik iştirak talebiyle ortaya çıkan ihtilalin radikal ögelerin devreye girmesiyle birlikte zehirlendiğine dikkati çekerek, “İlk başlangıçta Batı’da ve bölgedeki birçok aktör ihtilale, Suriye’deki dönüşüme dayanak verirken, DEAŞ ve öbür radikal ögelerin ortaya çıkmasıyla birlikte ihtilal bir ölçüde momentumunu kaybetti. Fakat bütün bu süreç esnasında önemli bir göç dalgası oldu. Türkiye‘ye, Avrupa’ya, dünyanın birçok yerine göç oluştu.” diye konuştu.

“Devrim hissinin yaşaması Türkiye sayesinde oldu”

Suriye’deki ihtilale, dönüşüme, daha iştirakçi bir sistemin oluşmasına dayanak veren ve bunu da sonuna kadar koruma eden ülkenin Katar ile birlikte Türkiye olduğunu belirten Köse, “Bir ihtilal hissinin yaşanması, bunun hayatta kalması, bunun nefes alabilmesi Türkiye sayesinde oldu. İdlib’de çatışmasızlık bölgeleri oluşturuldu, Astana Süreci’nden sonra. Sonra Türkiye’deki muhalifler bir ölçüde nefes aldılar, gidip gelebildiler. Avrupa’ya geçişler rahat oldu. Muhaliflerin nefes alabilecekleri bir ortam da oluşturdu Türkiye.” tabirlerini kullandı.

Köse, Türkiye’nin, Suriye’de terörle çaba bölgelerine müdahaleleri de olduğuna, ihtilalin bölgedeki radikal ögelerden temizlenmesine katkı sağladığına dikkati çekerek, şunları anlattı:

“DAEŞ’le göğüs göğüse savaşan tek ordu, Türk ordusudur. Bu radikalizmin engellenmesinde, ayıklanması yani o devrimci hissin içerisindeki daha mutedil bir noktaya sevk edilmesinde Türkiye’nin çok önemli katkısı oldu. Hem de muhaliflerin toparlanabilecekleri bir alanın koruma edilmesinde Türkiye’nin katkısı oldu. En sonuna kadar bütün bu hissiyatın yaşanmasında da Türkiye’nin katkıları oldu.”

Suriye’deki yeni sürecin inşasında bir anayasa hazırlanmasının, toplumun tamamını kapsayan bir anayasa oluşturulmasının hayati değere sahip olduğunu vurgulayan Köse, Suriye’de dağılmış bütün ögelerin tekrar diyaloğa başlamaları ve uzlaşmaları, bunun üzerine kanunların ve anayasanın yapılması gerektiğini söyledi.

Köse, “Anayasanın kapsayıcı bir halde, bütün bu tabandan gelen bir formda üzerinde uzlaşılması gerekiyor. Anayasayla birlikte geçiş maddelerinin oluşturulması gerekiyor. Bir geçiş hükümetinin bütün bu süreci yönetmesi gerekiyor.” dedi.

“Zor bir süreç olacak”

Talha Köse, bundan sonraki süreci Suriye halkının yöneteceğini vurgulayarak, şunları kaydetti:

“Şu anda muhalif aktörler içerisinde oluşturulmaya çalışılan yapının toplumsal mutabakatına dayanak vermek istemeyecek olanlar da olacak. Bir de olağan ki bölgesel ve global aktörler içerisinde de oyun bozanlar olacak. Yani kendi bölgeye nüfuzları, Suriye’ye nüfuzları zayıflamasın diye yeni oluşabilecek siyasi yapıya dayanak vermeyen aktörler de olacak. Münasebetiyle Suriye’yi bir aya getirmek isteyen bütünleştirici aktörlerle oyun bozanları ortasında önemli bir rekabet olacak ve sabır testi olacak. Hasebiyle bu işin sihirli değnekle bir anda çözülmesini beklememeliyiz. Yani sıkıntı bir süreç olacak.”

Türkiye’nin Suriye ile 911 kilometrelik sonu paylaştığını, hasebiyle Türkiye’nin Suriye’de olanlara duyarsız kalma ihtimalinin olmadığını belirten Köse, şunları aktardı:

“Doğrudan bizim güvenliğimizi de refahımızı da bölgeyle entegrasyonumuzu da yani Arap dünyası ile entegrasyonumuzu da etkileyen bir durum. Türkiye içerisindeki terörle de direkt irtibatlı. Münasebetiyle Suriye’de ne olursa olsun Türkiye duyarsız kalamaz. Lakin şöyle bir şey var. Yani Suriye’de oluşabilecek siyasi yapı da Türkiye’yi ilgilendiriyor. Bugün için Türkiye’nin temel telaşı PKK/PYD, SDG. Kürtler Suriye’nin asli ögesi, kesimi. Esasen Türkiye de rejime daha evvel yaptığı, yani onların rejim periyodunda hiçbir hakları yoktu. Münasebetiyle Türkiye’nin de bu ıslahat konusunda tavsiyeleri vardı. Fakat Kürtler Suriye’nin asli tarz fakat PKK-PYD, SDG dışarıdan enjekte edilmiş bir zehir. Hasebiyle bu zehir hem Suriye’nin mevcut oluşabilecek devlet yapısını, güvenlik çerçevesini hem de toprak bütünlüğüne ziyan veren bir zehir. Bu zehrin tıpkı vakitte Türkiye’ye de hayli ziyanı var.”

Köse, Türkiye’nin Suriye ile artık dost bağlantılar, ekonomik, diplomatik ve kültürel bağlar üzerinden alaka kurmaya çalıştığını vurgulayarak, “Sınırımızın ötesinde Türkiye’ye ziyan veren bir terör örgütü olduğu sürece de biz buradaki gelişmeleri duyarsız kalamayız. Bu zehir maalesef Türkiye’nin de müttefiki olan ABD tarafından da destekleniyor. İleride diğer aktörler de destekleyebilir. Süratle buradan atılması gerekiyor. Bu hem yeni oluşabilecek Suriye’nin kimyasını bozar, hem Türkiye-Suriye bağlarının kimyasını bozar, hem de Türkiye’nin tahminen de bölgesel bağlantılarını zehirler. Hasebiyle hemen bu örgütün ve bu terör örgütünün ve temaslı olduğu aktörlerin buradan tasfiye edilmesi gerekiyor. Ne kadar süratli olursa Suriye’deki olağanlaşma süreci o kadar süratli olur.” diye konuştu.

“Umutlu olmamız gerekiyor”

Talha Köse, Suriye’deki yeni sistemde memleketler arası aktörlerin nasıl bir rol üstlenmesi gerektiğine ait soru üzerine, “Sadece memleketler arası aktörler ve devletler değil, tıpkı vakitte sivil toplumun da buraya deneyim aktarması gerekiyor. Kolay bir süreç değil.” dedi.

Ne kadar fazla aktör bu mevzuya dayanak olursa, deneyim ve kaynağını aktarırsa Suriye’deki uzlaşı sürecinin o kadar süratle meydana geleceğini belirten Köse, lakin beklentilerde de gerçekçi olmak gerekeceğini vurguladı.

Köse, 15 sene sürmüş bir iç savaşın akabinde toparlanmanın 1-2 senede olmasının beklenemeyeceğini, mevzunun 10-15 yıla, tahminen de daha uzun sürece yayılabileceğini tabir ederek, “Her şey kusursuz olsa bile bölgede çıkabilecek diğer tansiyonlar, diğer bölgesel tartışmalar da bu sürece ket vurabilir. Hasebiyle sıkıntı bir süreç bizi bekliyor. Güç bir süreç Suriye’yi bekliyor. Ancak umutlu olmamız gerekiyor.” dedi.

Daha evvel Suriye’de hak arama talebiyle ortaya çıkan kümelerin daha sonra radikal örgütler tarafından zehirlendiği söz edilerek, bu durumun yeni süreçte de tesirinin olup olmayacağına ait soru üzerine Köse, “Şimdi HTŞ’ye bakıldığında süreç içerisinde önemli bir deradikalizasyondan geçtiğini görüyoruz. Yani evvelki El-Nusra, El-Kaide ilişkili bir örnekten, global cihadın parçasıymış üzere kendini konumlandıran bir aktörden sıyrılarak Suriye’deki rejime karşı konum almış ve Suriye’de daha iştirakçi bir sistemi arzulayan bir aktöre dönüştü. Bu Suriyelilerin daha fazla kelam sahibi olduğu bir noktada ilerlemeye başladı.” diye konuştu.

Suriye’de tek bir küme bulunmadığını, daha radikal ideolojisi olanların, global cihat nosyonuyla temaslı olan aktörlerin de bulunduğunu söz eden Köse, bunların da devlete kanalize edilerek, sürecin devam ettirilmesi gerektiğini, bunu da Suriye’deki aktörlerin yapabileceğini kaydetti.

“AA habercileri olup bitenleri dünyaya duyuruyor”

Anadolu Ajansı (AA) Yönetim Kurulu Lideri ve Genel Müdürü Serdar Karagöz de Ajansın dünyanın dört bir noktasında, çatışma bölgelerinde habercilik yaptığını aktararak, Rusya-Ukrayna savaşı, İsrail’in Gazze’ye hücumları, Suriye başta olmak üzere dünyanın çabucak hemen her noktasında Anadolu Ajansı habercilerinin olup bitenleri dünyaya duyurduklarını belirtti.

AA’nın yalnızca çatışmaları değil, her mevzuyu memleketler arası medya mecralarına servis ettiğini söz eden Karagöz, AA’nın, dünyanın en fazla haber servis eden haber ajanslarından birisi olduğuna dikkati çekti.

Karagöz, AA’nın, Suriye’de olan biteni çok sayıda muhabirle yakından takip ettiğini anımsatarak, “Habercilerimiz alanda çalışırken editörlerimiz, tahlil takımlarımız haber merkezinde olayları hakikat bir anlamlandırma ve çerçeve içine alma çalışması yapıyor.” dedi.

Suriye’de çok uzun vadeli iç savaşın akabinde çok kısa müddette ihtilal yaşandığını söyleyen Karagöz, bu sürece nasıl girildiğini gazetecilerin anlamaya çalıştığını kaydetti.

Karagöz, programın akabinde Köse’ye AA’nın “Kanıt” kitabını ikram etti.

Programa, Rusya’nın Ankara Büyükelçisi Aleksey Yerhov, Kolombiya’nın Ankara Büyükelçisi Julio Anibal Riano, akademisyenler, bürokratlar ve misyon temsilcileri katıldı.