‘Noel Baba’nın ayak bastığı mozaik kapatıldı

‘NOEL Baba’ olarak bilinen Aziz Nikolaos’un Antalya Demre‘deki kilisesinde 2022 yılındaki hafriyatlarda ortaya çıkarılan ve dünya gündeminde yankı uyandırdığı belirtilen, Aziz Nikolaos’un yaşadığı kilisenin 3-4’üncü yüzyıldaki periyoduna ilişkin ayak bastığı mozaik yer buluntuların Demre Müze Müdürlüğü tarafından kapatıldığı ortaya çıktı.

Tüm dünyanın ‘ Noel Baba’ olarak tanıdığı Aziz Nikolaos, Likya Birliği Meclis Binası’na konut sahipliği yapan devrin değerli liman kentlerinden Patara’da varlıklı bir buğday tüccarının oğlu olarak dünyaya geldi. Kaş ilçesindeki Patara’dan Demre ilçesindeki Myra’ya geçen Aziz Nikolaos, uzun yıllar burada yaşadı ve milattan sonra 4’üncü yüzyılda piskoposluk yaptı. Vefatından sonra bugün de ismini taşıyan Aziz Nikolaos Kilisesi’ne gömüldü. Myra Piskoposu olarak 365 yılının 6 Aralık günü 65 yaşında öldüğüne inanılan Aziz Nikolaos’un, Demre’de ismini taşıyan kilise, Hristiyan dünyasında bilhassa Ortodokslar için kutsal kıymete sahip. Her yıl binlerce turist burayı ziyaret ediyor. Kilise duvarlarında Aziz Nikolaos’a ilişkin freskler yer alırken, bir de ona ilişkin olduğu düşünülen balık pulları ve akanthus yapraklarıyla süslü Roma Devri’ne ilişkin lahit bulunuyor.

AYAK BASTIĞI YER BULUNDU

Demre’deki kilisede 2022 yılı kazılarında büyük kıymete sahip yeni keşifler ortaya çıktı. O devir DHA’nın haberiyle tüm dünyada ses getiren yeni keşiflerden biri de; Akdeniz’de sular yükseldi ve alüvyonlarla kaplanan kilisede Aziz Nikolaos’un ayak bastığı taban bulundu. O periyot Antalya Kültür Varlıkları Koruma Bölge Kurulu, Aziz Nikolaos’un kilisesinde 1850’de Rusların, tamirinde yarım bıraktığı bedellendirilen kubbedeki üst açıklığının, Hazreti İsa’nın çarmıha gerildiği ve göğe yükseldiğine inanılan Kutsal Kabir Kilisesi’ndeki mimariyle tıpkı olduğunu belirledi. Mezarının tam yeriyle ilgili bugüne kadarki en kıymetli keşif ve bulgu olduğunu anlatan Şura Lideri Prof. Dr. Osman Eravşar, hafriyatlarda da Aziz Nikolaos’un ayak bastığı yer döşemelerle mezarın olduğu belirlenen yerin üstünde Hazreti İsa’nın freskinin ortaya çıkarıldığını açıkladı.

Bugünkü kilise, Orta Çağ periyodunda denizin yükselmesiyle sular altında kalan Aziz Nikolaos’un piskopos olduğu erken devir kilisesinin üzerine, 7’nci- 8’inci yüzyılda yapıldı. 2022’deki hafriyatlarda ise Aziz Nikolaos’un yaşadığı periyoda ilişkin alüvyonlar altında kalan erken devir kilisesine ilişkin taban bulundu. Kilisenin ‘naos’ (ana) kısmında bulunan ‘amona’ya (görünmeyen yaratıcı güç) rastlandı ve 1970’lerde atılan şap yer döşemesi kaldırıldıktan sonra da altında ne olduğuna yönelik hafriyat çalışmasında, erken periyoda, yani kilisenin 4’üncü yüzyıl devrine ilişkin taban döşeme ortaya çıktı.

Prof. Dr. Osman Eravşar, o periyot buna ait, “Aslında yaşadığı periyodun tabanı burası ve kuvvetle beklenen Aziz Nikolaos’un ayağının bastığı taban döşemesinden bahsediyoruz. Bu son derece kıymetli bir keşif, o periyoda ilişkin birinci bulgu. Hasebiyle bu kilisenin mimarlık tarihi ve onun ikonografik bedelini bir nebze daha artıracak bir keşif olarak görüyoruz. Bunun üzeri makul bir teknikle kapatılacak ve sergilemeye hazır hale getirilecek” değerlendirmesinde bulundu.

KORUMA KURULU KARARIYLA KAPATILMIŞ

Demre Müze Müdürü Nilüfer Sezgin, sondaj kazısıyla ortaya çıkarılan kilise erken devrine ilişkin mozaikli alanın Antalya Kültür Varlıkları Muhafaza Bölge Şurası’nın kararıyla kapatıldığını belirterek, “Başlıca handikapları şuydu. Çok ağır ziyaretçi sirkülasyonu oluyor. Ziyaretçileri de ‘Oraya girmeyin, buraya çıkmayın’ diyecek kadar çok fazla müdahale edilemediği ve tam da orta alanında büyükçe bir alan açıldığı için sirkülasyonla ve mozaiğin korunmasıyla ilgili handikaplar oluştuğu için dikkatlice kapatalım üzere bir karar çıktı. Lakin bu ilerleyen vakitlerde ‘Daha farklı bir biçimde koruyalım, açalım, şu biçimde yapalım’ da denebilir. Günde 3 bin ziyaretçi aldığı vakitler oluyor. O vakit ‘Mozaiği koruyamayız’ diye konuşuldu ve korumak ismine ‘kapatalım’ dendi” tabirlerini kullandı.

ÖZEL KAPATMA SİSTEMİ KULLANILMIŞ

Kapatılma formuna dair konuşan Sezgin, şu bilgileri verdi:

“Mozaikler şu formda kapatılıyor, üzerine jeotekstil denilen battaniyenin daha incesi bir materyal vardır, mobilyacılar mobilya sararlar çizilmesin diye, ona emsal bir materyaldir. Jeotekstil mozaiklerin üzerine serilir. Onun üzerine de ince bir kum katmanı serilir. Ondan sonra da toprakla kapatılır. Bir gün tekrar o mozaiğe ulaşmamız gerektiğinde çabucak o tabakayı bu türlü süratlice kaldırmamıza yarıyor. Jeotekstilin üzerini makul ölçüde kumla örtüyorsunuz. O kum geçirgenliği sağlıyor. Hem de üzerine örttüğünüz toprağın o şeye karışmasına mani oluyor. Sonrasında açarken birinci örttüğünüz formda tekrar o katmana ulaşma şansı veriyor.”

KORUMA HASSASİYETİ

Kazı Başkanı Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ebru Fatma Fındık ise kilisenin ortasında, kilisenin birinci evresini gösteren mozaik alanın kapatılma kararının Demre Müze Müdürlüğü’ne ilişkin olduğunu, bu mevzuda kendilerine ‘Kapatılmalı mı ya da kapatılmamalı mı’ biçiminde rastgele bir görüş sorulmadığını kaydetti. Alınan kararın müdafaa ile ilgili hassasiyetle olabileceğini belirten Fındık, “Kullanılan bir kilise ve ayin de yapılıyor. Gerekli muhafaza tedbirleri alınamayacağı kanısıyla kapatılmış olabilir. Bizden rastgele bir görüş alınmadı. Kapatılmalı mı, kapatılmamalı mı konusu ise tartışılır. Bana nazaran çok kıymetli bir buluntuydu. Zira kilisenin birinci evrelerini gösteriyordu. Âlâ korunabilse kapatılmamalıydı. Öteki taraftan çok fazla ziyaretçi alıyor ve ayin yapılıyor, nasıl korunacaktı, bunu sağlayamayacaklarını düşündüler sanırım” dedi.