Prof. Dr. İsmail Gökhan Deniz: Endemik Bitkileri Koruma Bilinci Artmalı

Antalya Orkideleri ve Biyolojik Çeşitliliği Muhafaza Derneği Lideri Prof. Dr. İsmail Gökhan Deniz, birtakım şahısların endemik bitki tiplerini yerinden söküp meskeninde saksıda büyütmeye çalışmasının yanlış olduğunu belirterek, bu niyette olanları uyardı.

Antalya orkideleri ve biyolojik çeşitliliği müdafaa üzerine faaliyet yürüten derneğin başkanlığını yapan, Akdeniz Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Deniz, AA muhabirine, Türkiye’de yaklaşık 10 bin bitki tipinin yayılış gösterdiğini söyledi.

Bilim insanlarınca bugüne kadar yapılan akademik çalışmaların, bu bitki çeşitlerinden üçte birinin, yani yaklaşık 3 bin 500’ünün yalnızca Türkiye’de bulunduğunu gösterdiğini söz eden Deniz, “Biyolojik çeşitlilik tarafından güçlü olan Antalya ise 3 bin 500 endemikten yaklaşık 800’üne mesken sahipliği yapıyor. Dünyadaki endemik bitki çeşitlerinin 250’si Antalya’da yetişiyor. Bilim insanları, bu cinslerden 74’ünün çoğunlukla insan baskısı yüzünden tehlike altında olduğunu kıymetlendiriyor.” diye konuştu.

Deniz, bilhassa endemik bitki tipleri için çok daha önemli muhafaza çalışmalarına muhtaçlık duyulduğunu vurguladı.

Toplumdaki endemik bitkileri muhafaza şuurunu artırmak gerektiğini lisana getiren Deniz, şöyle devam etti:

“Bu olmadan maalesef bu bitki çeşitlerinin geleceğini garantiye almak çok mümkün değil. En değerli eksiklik bence gençlerimizin, toplumumuzun her kesitinin hangi tiplerin kuşağının tehdit altında olduğunu bilmemelerinde yatıyor. Bugün doğayı korumak isteyen bir doğaseverin bile ‘Acaba benim balkonumda bu bitki olur mu?’ diye endemik çeşitleri saksıya diktiğini görüyorum lakin biliyorum ki o aslında bu tabiata ziyan vermek istemiyor. Lütfen bu türlü yapmasınlar, bu bitkileri saksıda, balkonda, bir iki sene yaşatabilirler. Bunlar balkonda, saksıda yahut rastgele bir markette, manavda görebileceğiniz cinsler değil. Saksıda yetişir umuduyla tabiattan en çok sökümü yapılan bitki cinslerine Anadolu Orkidesi (Orchis Anatolica) ve kumul bitkilerden Kum Zambağı (Pancratium Maritimum) örnek verilebilir.”

Orkideler ve kum zambaklarının da kuşağı tehlikede

Deniz, “Türkiye orkideleri” denilen yumrulu büyük bitki kümesinin salep ham hususu elde edilmesi gayesiyle yok olmanın eşiğine getirildiğine dikkati çekti.

Sadece Türkiye’ye has olmayan kum zambaklarının jenerasyonunun de tehlikede olduğuna dikkati çeken Deniz, çeşidi geleceğe taşımak için ekolojiye uygun planlamalar yapılmasının değerini anlattı.

Bilgilendirme çalışmalarının ehemmiyetine değinen Deniz, şunları kaydetti:

“Akdeniz fitocoğrafyası dediğimiz alanda, soğuk algınlığına âlâ gelebilecek ‘Lamiaceae’ dediğimiz ‘Ballıbabagiller’ kümeleri vardır. Bunların her yerde örnekleri var lakin birtakım dağ çayları, mesela bunlar içerisinde endemizmiyle dikkati çeker. Dünyada yalnızca burada olan tiplerin de bazen lokal halk tarafından toplandığına şahit oluyoruz. Muhakkak bölgede mesela bir Kemer orkidemiz var. Yeryüzünde tahminen birkaç bin bireyi var fakat salep ham hususu elde etmek maksatlı yumruları sökülen çeşitler içerisinde yer aldığı için maalesef kuşakları önemli tehlikede. Likya Kaş orkidesinin yeryüzünde yalnızca 951 bireyi kaldı. Bu tipler tabiattan eksildiğinde hangi olumsuz sonuçlara neden olabileceğini tahayyül edemiyoruz zira tabiat her argümanıyla birbirine sıkı bir zincir. Hasebiyle o bitki çeşidi ortadan çıktığında tahminen onunla diğer bitkileri de dölleyen, tozlaştıran bir arı tipinin kuşağı de önemli tehlikeye girebilir.”