Türk Dil Kurumu’ndan Türkçe’nin Korunması İçin Yasal Düzenleme

Türk Dil Kurumu (TDK) Lideri Prof. Dr. Osman Mert, Türkçenin her alanda gerçek ve hoş kullanılması için çalışmalarını sürdürdüklerini belirterek, “Bu kapsamda hazırladığımız Türkçenin Korunmasına Yönelik Kanun çalışmamızı, yakın vakitte yetkili makamlarımıza arz edeceğiz.” dedi.

Atatürk Kültür

Kurultayın açılış konuşmalarından evvel, Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün 1934’te Türk Lisan Kurultayı için bestelenmesi talimatı üzerine, kelamlarını Malatya Milletvekili Mehmet Hilmi Oytaç’ın yazdığı, bestesini orkestra şefi Carlo D’Alpino Capoçelli’nin yaptığı “Kurultay Marşı” 90 yıl ortadan sonra birinci kere dinletildi.

Kültür ve Turizm Bakan Yardımcısı Serdar Çam, Kurultayın birinci yapıldığı periyottan bugüne gelinceye kadar dünyanın ve Türkiye’nin pek çok dertli devri geçirdiğini ve üstesinden geldiğini söyledi.

Türk dünyasının var olması için Türk lisanı çalışmalarının artarak devam etmesi gerektiğini lisana getiren Çam, “Coğrafyamızda barışın, huzurun, çok sesliliğin, çok kültürlülüğün yaşamasına çaba vermek için kurgulanmış bir medeniyet tasavvurumuz var. Kaybolmakta olan birtakım lisanlar, lehçelerin yaşatılması gerekiyorsa Türk lisanının güçlü olması gerekiyor.” diye konuştu.

“Derleme ve tarama sözlükleri, lisanın o günden bugüne gelişmesine katkı sağladı”

Atatürk Kültür, Lisan ve Tarih Yüksek Kurumu Lideri Prof. Dr. Derya Örs de Türk Lisan Kurultayının birincisinin Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün teşrifleriyle 26 Eylül-4 Ekim 1932’de yapıldığını anımsattı.

“Mustafa Kemal Atatürk, savaş meydanlarında kazandığı zaferlerden daha büyüklerinin, kültür, ilim ve sanat alanında da kazanılmasına yürekten inanan ve bunun gerçekleşmesi için şahsî mirasından Türk Lisan Kurumuna ve Türk Tarih Kurumuna maddi hisse ayıran, ‘Türk Lisanının Dünya Lisanları Ortasındaki Yeri’ isimli birinci kurultaya, daha sonra 18-23 Ağustos 1934 tarihlerindeki ikinci kurultaya, 24-31 Ağustos 1936’da yapılan üçüncü kurultaya şahsen başkanlık etmiş, katılmış, görüşlerini ve tekliflerini bildirmiş ve bilim insanlarıyla birlikte canla, başla çalışmıştır.” diyen Örs, lisan kurultaylarının Atatürk’ün vefatından sonra sistemli halde devam ettiğini kaydetti.

Derya Örs, Atatürk Kültür, Lisan ve Tarih Yüksek Kurumu çatısı altında 1982 Anayasası’na dayanarak, 11 Ağustos 1983 tarihli kanunla Atatürk Araştırma Merkezi, Atatürk Kültür Merkezi, Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumunun kamu hukuksal kişiliğine sahip yapısıyla çalışmalarını yürüttüğünü anlattı.

Türk Lisan Kurumunun, 1983 sonrasında her dört yılda bir Türk Lisanı Kurultayını yapmaya devam ettiğini aktaran Örs, “Türk Lisan Kurumunun en değerli çalışmalarından olan derleme ve tarama sözlükleri, lisanımızın o günden bugüne gelişmesine, zenginleşmesine katkılar sağlamıştır. Türkçenin dünya lisanları ortasında hak ettiği yeri alması için çalışan, çabalayan ve bu mevzuda büyük muvaffakiyetler elde eden Türk Lisan Kurumumuzu, tarihi süreç içerisinde emek ve hizmet veren bütün çalışanlarımızı, liderlerimizi, sevgi ve hürmetle anarak tebrik ve teşekkür ediyorum.” sözlerini kullandı.

TDK 1567 eser yayımladı

Türk Dil Kurumu Lideri Prof. Dr. Osman Mert de birincisi Atatürk’ün teşviki ve iştirakiyle 1932’de düzenlenen Türk Lisan Kurultayından bu yana 26 Eylül’ü Türk Lisan Bayramı olarak kutladıklarını hatırlattı.

Dilin milletlerin dünya sahnesindeki görünümlerinin aynası olduğunu, lisan olmadan insan, aile ve toplumun olamayacağını vurgulayan Mert, “Türkçe, yalnızca bir bağlantı aracı olmanın ötesinde, milletimizin tarihi ve kültürel mirasını yansıtan eşsiz bir hazinedir. Bu engin lisan, vakitle bulunduğu toprakları zenginleştirip şekillendirmiş, birebir vakitte o topraklardan da etkilenerek büyümüş ve gelişmiştir.” değerlendirmesinde bulundu.

Mert, Türk Lisan Kurumunun, Türkçe Kelamlık ve İmla Kılavuzu olmak üzere lisanın birinci derecedeki kaynakları, sözlükler ve araştırma-inceleme kitapları başta olmak üzere 1567 eser yayımladığına işaret etti.

Eski TDK binası müze oluyor

9-11 Eylül 2024’te Türk Devletleri Teşkilatının bünyesinde Milletlerarası Türk Akademisi ve TDK iş birliğinde Bakü’de düzenlenen “Türk Dünyası Ortak Alfabe Komitesi Üçüncü Toplantısı” sonrasında kabul edilen 34 harflik Ortak Türk Alfabesinin, Türk dünyasının geleceği açısından tarihi ve stratejik bir gelişme olduğunu lisana getiren Mert, şöyle konuştu:

“Bu gelişmeyle eğitimden iktisada, siyasetten edebiyata kadar pek çok alanda Türk coğrafyası yakınlaşacak ve birlikte hareket kabiliyeti artacaktır. Bunu orta ve uzun vadede Türk dünyasında terim birliği çalışmalarımız takip edecektir. Bunu hazırlıklarını sürdürdüğümüz Türk Dünyası Dil Kurumları Birliği çalışmamız takip edecektir. Tekrar konuşur sayısı, yaygınlığı ve bilgi üretme kapasitesi bakımından dünyanın birinci beş lisanından olan Türkçenin milletlerarası bir gününün olması tarafında çalışmalarımız bulunmaktadır. Köl Tigin Yazıtının Türkçe yüzünün 21 Ağustos 732’de tamamlanmış olmasından dolayı, 21 Ağustos gününün bütün dünyada ‘Türk Lisanı Günü’ olarak kabul edilmesi tarafında uğraş göstereceğiz.

70 yıldır Türk lisanına yuva olan eski hizmet binamızı Türkçe Müzesi yapma dileğindeyiz. Bu müze, Türkçenin yalnızca bir lisan olmadığını, birebir vakitte bir milletin tarihini, kültürünü ve medeniyetini taşıyan bir hazine olduğunu bir sefer daha hatırlatacaktır. Türkçenin her alanda gerçek ve hoş kullanılması için çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Bu kapsamda hazırladığımız Türkçenin Korunmasına Yönelik Kanun çalışmamızı, yakın vakitte yetkili makamlarımıza arz edeceğiz.”

Sözlüklerin dijitale transferi devam ediyor

Hazırlık çalışmaları devam eden Türkçe Kelamlık, Osmanlı Türkçesi Sözlüğü ve öteki sözlüklerin bir kelamlık yazılımı olan “Lexonomy”ye aktarıldığı bilgisini veren Mert, 200 civarındaki terim sözlüğünün de yakın vakitte terim programına aktarıldığını söyledi.

Prof. Dr. Mert, Ulusal Türkiye Derlemini kelamlık yazılımıyla irtibatlandırma yolundaki çalışmaların da son etaba geldiğini bildirerek, “Bu düzeye gelmemizde yeni bir ulusal şuur atağını başlatan, Türk Lisan Kurumunun kurucu ve koruyucu başkanı olarak bizlere kılavuzluk eden ve en değerli hazinemiz olan Türk lisanının korunup ve zenginleştirilmesini sağlayan Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün ve Türkiye Cumhuriyeti’nin inşasında ve ihyasında misyon alan fedakar yüreklerin çok değerli yeri vardır. Hepsini rahmetle ve şükranla anıyoruz.” diye konuştu.

21 ülkeden 167 araştırmacının katıldığı kurultay, yarın akşam yapılacak kapanış oturumuyla sona erecek.